Cuộc sống là chuỗi ngày mỗi con người tự hoàn thiện mình. Mỗi ngày là
một bài học vô giá ta nhận được từ cuộc sống. Quá trình hoàn thiện mình
chính là gạt bỏ đi từng cái xấu và vun đắp thêm từng cái tốt dù rất nhỏ.
"Vị tha" là phẩm chất chúng ta cần rèn luyện. "Ích kỉ" là điều mỗi
người nên tìm cách gạt bỏ.
Vậy thật ra thế nào là vị tha, thế
nào là ích kỉ? Vị tha là chăm lo một cách vô tư đến người khác, vì người
khác mà hy sinh lợi ích, hạnh phúc của cá nhân mình. Ích kỉ nghĩa là
chỉ hành động vì lợi ích riêng của mình.
Người có lòng vị tha là
người biết nghĩ đến người khác, biết tha thứ cho những lỗi lầm của họ.
Trong khi người ích kỉ chỉ biết nghĩ đến mình. Họ luôn đặt lợi ích của
bản thân lên trên tất cả. Và dĩ nhiên kẻ ích kỉ sẽ không dễ tha thứ nếu
ai đó làm tổn thương mình.
Chúng ta biết "nhân vô thập toàn". Đã
là người ai lại không có một lần phạm phải sai lầm. Nếu mọi lỗi lầm đều
không được tha thứ thì mối quan hệ giữa người với người trên thế giới
này sẽ như thế nào? Vị tha là một phẩm chất không thể thiếu để thắt chặt
sợi dây thân ái giữa mọi người. Và ích kỉ là kẻ thù hùng mạnh nhất của
lương tâm. Tại sao lại nói như vậy?
Trong mỗi con người, ai ai
cũng tồn tại lòng ích kỉ. Người mạnh sẽ có khả năng đóng củi sắt con
"quỷ" ích kỉ đó. Người yếu kém sẽ để nó tung hoàng tác oai tác quái.
Nhưng chiếc "củi sắt" nhốt lòng ích kỉ làm bằng "lương tâm" và "ý chí".
Nếu con người không giữ vững được lương tâm và ý chí của mình thì lòng
ích kỉ có thể thoát ra bất cứ lúc nào. Vì thế nên mới nói ích kỉ là kẻ
thù hùng mạnh nhất của lương tâm.
Mac-đen đã từng nói: "Tính ích
kỉ là nguyên nhân của mọi sự tàn ác". Từ việc chỉ biết có bản thân,
người ta dễ dàng lầm lạc bước vào con đường tội lỗi. Lúc đó họ không còn
biết gì đến mọi người xung quanh. Thế mới thấy, ích kỉ thật là đáng sợ.
Không chỉ ảnh hưởng đến người xung quanh mà lòng ích kỉ còn làm
hại chính người..."nuôi dưỡng" nó. Nó giống như ngọn gió sa mạc làm khô
héo tất cả. Khô héo tâm hồn ta và khô héo tình cảm người khác dành cho
ta nữa.
"Nếu là con chim chiếc lá
Thì chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không có trả
Sống là cho đâu chỉ phải chỉ riêng mình" (Tố Hữu)
Con người sinh ra là để sống với cộng đồng. Kẻ ích kỉ chỉ biết lo cho
bản thân sẽ không thể tồn tại hay "chết" theo cách nghĩ nào đó mà Huy-gô
đã từng nói: "Kẻ nào vì mình mà sống thì vô tình kẻ ấy đã chết đối với
người khác". Nói cách khác, không phải họ đang sống mà đơn giản chỉ là
tồn tại. "tồn tại" chỉ thật sự nâng lên thành "sống" khi nó được bao bọc
bởi tình yêu thương. Những kẻ ích kỉ liệu có được mọi người yêu mến,
quý trọng?
Vị tha là "người" đứng bên kia chí tuyến với lòng ích
kỉ. Người vị tha luôn nhìn người khác bằng cái nhìn của lòng nhân từ,
tình thương yêu. Họ luôn đặt mình vào vị trí của đối phương để hiểu và
cảm nhận tình cảm vui buồn của những con người đó.
Trước hết cần
nói rằng sống cho vị tha chính là tự tôn trọng mình như Vệ Bá đã từng
nói "Khoan dung, vị tha, bác ái là cái nền để kính mình". Để tha thứ và
tỏ ra bao dung với người khác không phải dễ. Đơn giản hơn nghĩa là ai
cũng biết đó là một điều tốt nhưng không phải tất cả đều làm được. Nó
đòi hỏi người ta những phẩm chất nhất định. Có lẽ vì vậy mà Han-đa-rơ
gọi những ai biết tha thứ là "những con người dũng cảm".
Như đã
nói ở trên thì học cách sống cho vị tha không phải dễ. Nhưng để tha thứ
cho kẻ thù của mình lại càng khó gấp bội. Khi ta tỏ ra bao dung trước
tội lỗi của kẻ thù chính là ta đang tự chiến thắng bản thân mình. "Tha
thứ là bông hoa thượng hạng của chiến thắng" (Arixtot) Người chưa từng
biết tha thứ cho kẻ thù thì chưa từng nếm một trong những thú vui tuyệt
trần của thế gian.
Khổng Tử dạy rằng "tiên trách kỉ, hậu trách
nhân" (trước hãy trách mình, sau mới trách người khác). Người sống vị
tha thường xét mình một cách nghiêm khắc và xét người khác một cách nhân
ái, bao dung. Khắc khe với chính mình cũng là một trong những cách tiêu
diệt lòng ích kỉ và xây dựng tính vị tha.
Ta tưởng tượng lòng
vị tha giống như một khu vườn. "Vị tha" trong suy nghĩ là đất, "vị tha"
trong lời nói là hoa và "vị tha" trong việc làm là quả. Từ lúc vun trồng
cho tới khi ra hoa kết quả, lòng vị tha phải trải qua quá trình nuôi
dưỡng lâu dài. Đồng thời cũng nên nhớ rằng người ta chỉ thật sự tha thứ
khi học được cách để quên. Cũng như một cái cây làm sao có thể phát
triển xanh tươi nếu mảnh đất nuôi lớn nó quá cằn cỗi. Vì thế khi nói
rằng "Tôi có thể tha thứ nhưng tôi không thể quên" chỉ là một biến thể
của câu "Tôi không thể tha thứ".
Tuy nhiên , việc gì cũng có
giới hạn nhất định. Cái gì "quá" cũng không tốt. Vị tha không có nghĩa
là hy sinh một cách mù quáng, nhắm mắt bỏ qua tất cả mọi tội lỗi. Đó gọi
là ngu dốt. Hành động vị tha phải dựa trên sự dẫn dắt của lí trí. Ích
kỉ cũng như vậy. Nói nó xấu không có nghĩa là bản thân chúng ta không
được phép nghĩ cho riêng mình mà hãy nghĩ cho mình trên cơ sở lợi ích
của người khác.
Trước những thử thách của cuộc sống ta cần phân
định rõ đâu là ranh giới giữa đúng và sai. Từ đó lựa chọn cho mình một
cách cư xử phù hợp. Phẩm chất thì không có chuẩn mực. Mỗi người phải có
toà án lương tâm để định hướng cho hành động của mình. Nghĩ tới người
khác không đồng nghĩa với việc tự lãng quên bản thân. Biết bảo vệ quyền
lợi cá nhân không có nghĩ là đạp đổ hạnh phúc của người khác. Vị tha và
ích kỉ cần áp dụng và hạn chế cho phù hợp. Làm được điều đó cuộc sống sẽ
tốt đẹp hơn. Nhắc đến vị tha và ích kỉ, tôi lại nghĩ về câu nói: "Thêm
một chút vị tha và vứt đi một phần ích kỉ sẽ thấy cuộc sống là màu
hồng"...